مسجد مصلي عتيق شماره ثبت ملّي : 2294

موقعيت مكاني :

مسجد مصلي عتيق در ضلع شرقی بلوار امامزاده جعفر ، اندکی بالاتر از حسینیه مصلی عتیق واقع شده است.

باني

مسجد مذكور توسط سيد ركن الدين محّمد قاضي در سال 725 هجري قمري احداث گرديد وباني مسجد ، آن را در آنجا به مناسبت آنكه مسقط الراسش بود داير نمود.

منابع تاريخي

در اين محلّه مدرسه اي هم به نام مدرسه مصلّي عتيق وجود داشت. بر اساس نوشته هاي كتاب (( شناسنامه اجمالي بناها و محوّطه هاي تاريخي استان يزد)) مسجد مصلي عتيق در سدۀ نهم هجري بنا گرديده ، حال آنكه نويسنده تاريخ جديد يزد در اين باره چنين نگاشته است :

((اين مسجد زيبا را امير ركن الدين قاضي در سال 725 هجري احداث كرد ومناره اي بر گوشه مسجد نهاده است. )) احتمال دارد نويسنده‌كتاب(( شناسنامهاجمالي بناها ومحوّطه هاي تاريخي استان يزد)) درگزارش خود اشتباه کرده باشد .

امير معين الدين اشرف كه از بزرگان معروف يزد درسده هشتم هجري به شمار مي رفت وآثارخيريه بسياري از اودر ولايت يزد به يادگار مانده است ، طنبي فوقاني وغرفه‌متصل به آن راساخته است وآب نرسوآباد را در آن مكان جاري ساخت .امير شمس الدين محمد خضر شاه نیز عمارات بسياري بر آن افزود .

خواجه عليشاه فر‿ّ اش مأذنه هایی از آجر ساخت وبه دستور خواجۀ مرحوم شرف الدين ،فرش هاي زيلو بافته شد .

در سال 860 ه .ق بر اثر وقوع سيل قسمت اعظم مسجد همچون گنبد وجماعتخانۀ آن ويران گرديد وتا زمان حيات مؤلف به همان حالت بود. ازمناره های آن که در كتاب تاريخ جديد يزد ذكرش به ميان آمده، تنها پنج متر از آن در گوشه بناي عتيق به جاي مانده است . نويسنده جامع مفيدي درخصوص مرمت وبازسازي مسجد توسط افراد خّير درادوار بعد دركتاب خود اشاره مي كند .

در حال حاضر مسجد داراي ايوان وغرفه های تابستاني وگرمخانه است. در مسجد كاشيهاي فيروزه اي با حاشيه آبي وسفيد مغولي- تيموري به كاررفته ودرچهار جهت كمرگنبد پنجره هايي از كاشي تعبيه شده است .

مشخصات

اين مسجد از دوقسمت شبستان تابستانه با پوشش گنبد آجري وگرمخانه تشكيل شده است . بادگيري بر فراز مسجد باد را به محراب هدايت مي‌كند و اکنون قفسه بادگير تخريب شده است . همچنين آبريزگاه وحوضخانه در وسط صحن ويك پاياب در گوشه اي از آن به چشم مي خورد . محوطه حوضخانه هشت ضلعي وسكوهايي دردو سوی آن است.

محراب زير گنبد با كاشي هاي شش ضلعي فيروزه اي تزئين شده است .

ازمختصات جالب مسجد ،‌سرطاقي دالانهاي دو طرف شبستان تابستاني است كه در يك نقطه در فاصله‌دوغرفه به هم مي رسند.

طی سالهای اخیر درب هاي شبستان زمستانه را عوض نموده ودرب جديد نصب‌كرده اند. مسجد دوراه ورودي به پشت بام دارد. در دوطرف شبستان دو محوطه مياني واصلي قرار داردكه با قوسهاي جناقي پوشيده شده است .گرمخانه يا شبستان زمستاني درضلع شرقي است.

در شبستان تابستاني در چهار ضلع ، گوشواره هاي لچكي تعبيه شده است . درضلع جنوبي شبستان تابستاني ، قسمتي از سقف فروريخته كه تعمير شده وبه صورت نورگير در آمده است .

كتيبه هاي تاريخي

آثاري كه برديوار مناره مسجد (نبش كوچه ) ديده شده، عبارت است از: 1- يك قطعه كاشي لاجوردي به اندازۀ 25×15 سانتي متركه با خطّ نسخ نام((محمود بن شجاع طيان)) منقورگرديده است2- كاشي لاجوردي به اندازه20×15 سانتي متركه باخط نسخ ((عمل يادگار مردان )) بر آن تراشيده‌اند.

اين دو قطعه كاشي در مقايسه باكاشيهاي همانند آن در يزد مربوط به سدۀ نهم هجري است .احتمال دارد يادگاري از شخصی كه در تعمير مسجد همکاری داشته است، باشد.عبارت دوقطعه ‌مزبور مجموعه چنين خوانده مي شود :((در عمل يادگار مردان محمود بن شجاع طيان. ))

نویسنده : یزد فردا
منبع خبر : خبرگزاری فردا